МАХАЛЛАНЫҢ ТРАНСФОРМАЦИЯСЫ: ДӘСТҮРЛІ ҚОҒАМДАСТЫҚТАН ӘЛЕУМЕТТІК ИНСТИТУТҚА ДЕЙІН

Аңдатпа

Бұл мақала Орталық Азиядағы әлеуметтік ұйымдастырудың маңызды элементі болып табылатын махаллаға арналған, ол тарихи тұрғыдан елеулі өзгерістерге ұшырады. Алғашында махалла туыстық байланыстарға, ортақ құндылықтарға және өзара көмекке негізделген дәстүрлі қауымдастық ретінде жұмыс істеді. Алайда уақыт өте келе ол қазіргі Өзбекстанның мемлекеттік басқару жүйесіне интеграцияланған негізгі әлеуметтік институтқа айналды. Бұл трансформация процесі экономикалық, демографиялық, саяси және технологиялық өзгерістермен анықталды, олар махалланың қоғамдағы рөлі мен функцияларын қайта қарастыруға алып келді. Махалла трансформациясының негізгі аспектілерінің бірі – оның мемлекеттік басқару жүйесінде институционализациялануы. Бұрын махалла бейресми қауымдастық ретінде қалыптасып, онда ақсақалдар тәртіпті сақтау, дауларды реттеу және әлеуметтік қолдау көрсету мәселелерінде маңызды рөл атқарды. Алайда Өзбекстан тәуелсіздік алғаннан кейін махалла жергілікті өзін-өзі басқаруға, әлеуметтік көмек бөлуді ұйымдастыруға және қоғамдық бірлікті нығайтуға жауапты ресми әкімшілік бірлікке айналды. Бұл процесс оның мемлекет пен халық арасындағы байланыстырушы буын ретіндегі рөлін күшейтті, бұл мемлекеттік саясатты жергілікті деңгейде тиімдірек жүзеге асыруға мүмкіндік берді. Экономикалық өзгерістер де махалла трансформациясына әсер етті. Кеңестік орталықтандырылған экономикадан нарықтық үлгіге көшу жұмыспен қамту құрылымына, көші-қон процестеріне және урбанизацияға өзгерістер енгізді. Бұл факторлар ішкі және халықаралық еңбек көші-қонының салдарынан дәстүрлі отбасылық құрылымдардың трансформациялануымен қатар, махалла қауымдастықтарының демографиялық құрамының өзгеруіне әкелді. Махаллалар әлеуметтік қолдау тетіктерін кеңейтті, әсіресе аз қамтылған отбасылар, қарт адамдар және осал топтар үшін көмек көрсетуге ерекше көңіл бөлді.